NATO’nun 28-30 Haziran tarihleri arasında İspanya’nın başşehri Madrid’de düzenleyeceği başkanlar doruğuna yönelik protestolar devam ediyor. Madrid’deki Reina Sofia Müzesi’ne giren yaklaşık 30 savaş tersi aktivist, dünyaca ünlü İspanyol ressam Pablo Picasso’nun savaşın dehşetini mevzu aldığı tarihi Guernica tablosunun önünde meyyit taklidi yaparak NATO Önderler Zirvesi’ni protesto etti. Extinction Rebellion ve Fridays For Future tarafından düzenlenen protestoda birtakım göstericiler ise ellerinde “Savaş insanların ölümüdür” ve “Savaş sanatın ölümüdür” yazılı pankartlar taşıdı. Extinction Rebellion ve Fridays For Future yayınladıkları ortak bildiride, NATO’nun Rusya-Ukrayna savaşını körüklediğini belirterek, güvenliğin daha fazla silahla sağlanamayacağını vurguladı.
İspanya’daki sol ve komünist görüşlü sivil toplum kuruluşlarının davetiyle sabah saatlerinde düzenlenen ve ‘Barış için: NATO’ya hayır’ isimli şova çok sayıda kişi katılmıştı. Başkentte düzenlenen şovda protestocular, ellerinde ‘Savaşlara hayır’, ‘NATO’ya hayır’, ‘NATO üsleri dışarı’, ‘Askeri harcamalar yerine okul ve hastane yapın’ yazılı pankartlar taşımış ve sık sık NATO tersi sloganlar atıldı.
PABLO PİCASSO KİMDİR?
Pablo Picasso 25 Ekim 1881 tarihinde doğdu. Fransa’da yaşayan yetenekleri saymakla bitmeyen İspanyol ressam, heykeltıraş, sahne dizayncısı, şair ve oyun muharriri Picasso, 8 Nisan 1973’te hayatını kaybetti.
20. yüzyıl sanatının en âlâ bilinen isimlerinden biri oldu. Georges Braque ile birlikte kübizm akımının temelini atarak asamblajı icat etti, kolajın icadında yer aldı ve çok çeşitli üslupların gelişimine katkı verdi. En kıymetli yapıtları olarak öncü kübizm yapıtı Avignonlu Kızlar ve Alman ve İtalyan askerlerin İspanyol İç Savaşı sırasında yaptığı katliamı anlatan Guernica’yı sayabiliyoruz.
GUERNİCA NEDİR?
Guernica, Pablo Picasso tarafından 1937’de yapılan, İspanya İç Savaşı sırasında Nazi Almanyası’na ilişkin 28 bombardıman uçağının 26 Nisan 1937’de İspanya’daki Guernica kentini bombalamasını anlatan, 7,76 m eninde ve 3,49 m yüksekliğinde anıtsal tablodur.Saldırı sırasında 250 ila 1.600 kişi hayatını kaybetmiş, çok daha fazla sayıda kişi de yaralanmıştı.
BARIŞIN SEMBOLÜ GUERNİCA
İspanyol hükümeti, Paris’teki 1937 Dünya Fuarı kapsamındaki Çağdaş Hayatta Sanat ve Teknik standının İspanya’ya ayrılan kısmında sergilenmek üzere, Pablo Picasso’ya büyük bir duvar resmi sipariş etti. O sırada gerçekleşen hava saldırısından etkilenen Picasso, hücumdan sonraki 15 gün içinde bu duvar fotoğrafını tamamladı. Tablo ufak bir dünya tipi kapsamında çeşitli ülkelerde sergilendi ve beğeni topladı. Böylelikle İspanya’daki iç savaşa başka ülkelerin ilgisi de çekilmiş oldu. Guernica, savaş trajedilerinin ve savaşın bireyler üzerindeki acı verici tesirlerinin bir özetidir. Tablo vakit içinde, savaşın yarattığı trajedilerin anımsatıcısı, savaş tersi ve barış yanlısı fikirlerin sembolü haline gelmiştir.
GUERNİCA TABLOSUNUN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Guernica, yaklaşık 3,5 metre yükseklik ve 7,8 metre genişlik ile dikkat cazip büyüklükte, tuval üzerine yalnızca siyah ve beyaz renklerde yağlı boya ile yapılmış bir fotoğraftır. Picasso bu fotoğraftaki maksadı, kendi devrindeki Kazimir Maleviç vb. birtakım ressamların yaptığı üzere, gerçekleri temsil etmeyecek bir soyutlamaya ulaşmak değildi. Tabloda, vefat, şiddet, gaddarlık ve çaresizlik sahneleri, bunların asıl sebebi gösterilmeksizin işlenmiştir. Tablonun siyah beyaz oluşuyla, o devirdeki gazetelerde yayımlanan fotoğraflara yakınlık sağlanmış, ayrıyeten savaşın yarattığı cansızlık vurgulanmıştır.
* Guernica’da, acı çeken beşerler ve hayvanlar ile kaos içindeki yıkılmış binalar betimlenmiştir.
* Tüm sahne bir odanın içindedir, sol tarafta yer alan büyük gözlü boğa, kucağındaki meyyit çocuğa ağlayan bir bayanın üzerinde durur.
* Fotoğrafın merkezinde acı içinde yıkılmak üzere olan, mızrakla vurulmuş bir at bulunur. Atın burnu ve üst dişleri, bir insan kafatası halindedir.
* Atın altında bir askerin parçalanmış cesedi vardır. Asker, üzerinde çiçeklerin büyüdüğü kırılmış bir kılıç tutmaktadır.
* Acı çeken atın üzerinde, göz biçimindeki çıplak bir ampul parlamaktadır.
* Atın sağ üst tarafında, bu yabanî sahnelere tanıklık ederek camdan içeri girmekte olan, endişe dolu bir bayan figürü vardır. Bayan, elinde yanan bir gaz lambası taşır.
* Kaygı içindeki bir öbür bayan sağdan yalpalayarak merkeze hakikat ilerlemektedir. Bayan, parlayan ampüle boş gözlerle bakmaktadır.
* Boğanın, atın ve çocuk için ağlayan bayanın lisanları olarak çizilmiş olan hançerler çığlıkları simgeler.
* Sağ uçta, dehşet içinde kollarını kaldırmış bir adam, üstten ve aşağıdan ateşlerle sarılmıştır.
* Fotoğrafın sağ ucunda, açık bir kapıyla sonlanan siyah bir duvar vardır.
GUERNİCA TABLOSU HANGİ SEMBOLLERİ KULLANDI?
Guernica hakkında, birbirinden epey farklı ve vakit zaman çelişkili yorumlar vardır. Örneğin fotoğrafın iki baskın ögesi olan boğa ve atın neyi simgelediği konusunda farklı görüşler bulunur. Sanat tarihçisi Patricia Failing’e göre “At ve boğa İspanyol kültüründe değerli yere sahiptir. Picasso fotoğraflarında bu iki figürü, birçok farklı manada kullanmıştır. Bu yüzden Guernica’daki at ve boğanın kesin manasını bulmak çok zordur. Bu iki figürün bağı, Picasso’nun mesleği boyunca farklı formlarda ortaya çıkan bir cins bale üzeredir.”
Bu iki figürün Guernica’daki manasını açıklaması istediğinde Picasso şöyle yanıt vermişti: “… bu boğa bir boğadır ve bu at bir attır… Fotoğraflarımdaki muhakkak şeylere birer mana verdiğinizde bu yanlışsız olabilir, lakin bu manası vermek benim fikrim olmamıştır. Sizin vardığınız fikirlere ve sonuçlara ben de varmış olmalıyım, fakat içgüdüsel ve bilinçsiz olarak. Ben fotoğraf yapmak için fotoğraf yapıyorum. Objeleri oldukları üzere çiziyorum.”
Picasso’nun, yeniden Dünya Fuarı için hazırladığı Franco’nun Düşü ve Yalanı isimli eskiz serisinde Franco, evvel kendi atını yiyen, akabinde da kızgın bir boğayla dövüşen bir canavar olarak resmedilmişti. Picasso bu illüstrasyonlar üzerinde çalışmaya, Guernica’nın bombalanmasından evvel başlamıştı. Olayın akabinde seriye üçü direkt Guernica ile ilgili olmak üzere dört fotoğraf daha eklendi.
Picasso, Guernica üzerinde çalışırken de şunları söyledi:
“İspanya’nın uğraşı, insanlara, özgürlüğe yapılan taarruza karşıdır. Ressam olarak hayatım boyunca daima sanatın vefatına karşı durmaya çalıştım. Benim gericilikle ve vefatla mutabakat içinde olduğumu kim bir an için bile olsa düşünebilir? … Üzerinde çalıştığım ve Guernica ismini vereceğim fotoğrafta, ve son zamanlardaki tüm yapıtlarımda, İspanya’yı acı ve mevt okyanusuna batıran askeri sınıfa duyduğum nefreti açıkça göstermekteyim.”
1936’da İspanya İç Savaşı başladığında Picasso 54 yaşındaydı.
Çatışmalar başladıktan kısa bir mühlet sonra Cumhuriyetçiler tarafından “gıyaben de olsa Prado’nun müdürü” olarak atandı ve John Richardson’a nazaran o da “görevlerini çok ciddiye alarak” müze koleksiyonunun Cenevre’ye taşınması için gerekli fonları sağladı.
Savaş, Picasso’nun birinci açıkça politik çalışmasına fırsat yarattı. 1937 yılında “özellikle propaganda ve bağış toplama amacıyla” yapılan ve 18 fotoğraftan oluşan Franco’nun Düşü ve Yalanı isimli çalışmasında Francisco Franco’ya ve faşistlere yönelik öfkesini lisana getirdi.
Picasso, 1962’de Lenin Barış Mükafatı aldı.
